Een besmette taal

Varianten, testen, IC’s, versoepelingen, immuniteit, vaccinaties, stuk voor stuk woorden waar ik inmiddels allergisch voor ben geworden. Zelfs de taal is besmet. En zo’n besmette taal wordt al gauw besmettelijk en gaat dan van mond tot mond. “Ben jij al gevaccineerd?” is het nieuwe “ga je nog op vakantie?” Een vermedicalisering van onze mooie taal met al haar nuances. Neerlands woordenschat ligt diep begraven onder een flinke laag holle frases en lege woorden. De dikke Van Dale is ingewisseld voor een mager medical journal. Er is nog maar één verhaal. In het Orwelliaans noem je dit ‘Newspeak’: een manier van spreken, een taalgebruik, bedacht door de heersende macht. In George Orwell’s boek ‘1984’ durfden mensen zelfs bepaalde woorden niet eens meer te dénken. Er werden muren opgetrokken met woorden. Muren tussen mensen, muren tussen je oren.

Toch zeggen sommigen dat woorden maar woorden zijn, het ene oor in, het andere oor uit. Maar is het je wel ‘ns opgevallen dat alle grote veranderingen zijn begonnen met woorden. Denk aan de mooiste maar ook engste speeches. Plannen, muziek, ideologieën, visies, allemaal beginnen ze met woorden. Er is volgens mij nog nooit een revolutie losgebarsten op basis van een grafiekje. Woorden raken, rake woorden doen dit al jaren. Woorden zijn intentie, woorden zijn energie, woorden zijn wapens zelfs. Ken je die van “een beeld zegt meer dan 1000 woorden”? Mooi verwoord, maar is het ook echt waar? Want wat als je met de juiste 1000 woorden een beeld weet te vormen, een beeld in iemands hoofd. Dan ben je in staat om de lezer of luisteraar zelf dingen te laten zien die er (nog) niet zijn.

Verhalen vertellen of storytelling zoals dat in marketingtaal wordt genoemd, grote bedrijven en overheden zijn er zeer bedreven in. Eerst bestond iets niet en opeens heb je het gevoel dat iets belangrijk is. Wie kan er bijvoorbeeld, het in principe triviale, ‘anderhalve meter’ nog zonder connotatie horen of lezen, het is geladen met emotie. Dat is de kracht van een verhaal. Veel mensen hoor ik zeggen “ik vertrouw alleen op de feiten en de cijfers.” Maar zowel feiten als cijfers zeggen natuurlijk helemaal niets als de context ontbreekt. En de context, dat is het verhaal. En als dat verhaal zo is opgebouwd dat het angst oproept, dan interpreteer je de feiten ook als zodanig. Je kunt jezelf helemaal verliezen in een verhaal. “Iemand voor de gek houden is veel makkelijker dan iemand ervan overtuigen dat ‘ie voor de gek gehouden is.”

Misschien is het zelfs wel zo dat er helemaal geen sprake is van een virus, maar dat er alleen maar een verhaal rondwaart. Een sterk verhaal dat voor velen een waarheid is geworden waar je niet meer doorheen komt. Een dikke stenen muur. Daarom vind ik het zo belangrijk dat er meerdere verhalen zijn. Zo kan ik vergelijken en zelf weer een eigen, beter verhaal maken. Taal is toch van ons allemaal. Als we continu elkaar hetzelfde blijven vertellen, of elkaar belagen met scheldkanonnades en vuilbekkerij zal er nooit iets veranderen. Wat ik aandacht geef, schijnt te groeien. Wat je zegt ben jezelf. Misschien wel een kinderlijke wijsheid die ik toen nog niet helemaal begreep. Ik probeer me dus bewust te zijn van welke taal ik gebruik, welke woorden ik bezig, ze zouden zo maar eens mijn leven vorm kunnen geven.